📖 อภิธานศัพท์ (ไทย อังกฤษ พร้อมความหมาย)
แปลว่า ปลอดภัย สงบเย็น ไร้ภัย เป็นคำที่ใช้แสดงภาวะอันปราศจากทุกข์ เช่น “นิพพานัง ปรมัง เขมัง” (นิพพานเป็นสุขสงบอย่างยิ่ง)
ญาณรู้ความนึกคิดของผู้อื่น เป็นอิทธิฤทธิ์ชนิดหนึ่ง เรียกว่า "เจโตปริยญาณ" หนึ่งในอภิญญาหกของผู้บรรลุฌาน
ความจงใจ ความตั้งใจ เป็นเจตสิกตัวหนึ่งที่ประกอบกับจิตทุกขณะ และเป็นกรรม (เจตนาหัง ภิกขเว กมฺมํ วทามิ)
ธรรมฝ่ายนามธรรมที่ประกอบกับจิต ได้แก่ ความรู้สึก ความจำ ความตั้งใจ ฯลฯ แยกจากจิตได้ ๕๒ ชนิด
ทุกข์ที่เกิดในใจ เช่น ความเศร้า ความเสียใจ ความเครียด ถือเป็นเวทนาแบบหนึ่งในหมวดเวทนา
สุขเวทนาในจิต เช่น ความอิ่มเอมใจ ความยินดี เป็นเวทนาประเภทหนึ่งที่เกิดทางใจ ไม่ใช่ทางกาย
ศัพท์ใช้ขยายคำนามในทางธรรมะ เพื่อระบุว่าเป็นสิ่งที่เกิดทางใจ เช่น “เจตสิกสังขาร” = สังขารทางใจ
สิ่งที่ควรรู้ สิ่งที่เป็นอารมณ์ของปัญญา เป็นธรรมที่ควรศึกษาเข้าใจตามความเป็นจริง เช่น อริยสัจ ๔
ธาตุไฟ หนึ่งในมหาภูตรูป ๔ มีลักษณะเป็นความร้อนหรือความเย็น เป็นพื้นฐานแห่งการย่อยอาหาร สุกงอม หรือเสื่อมสลาย
ใช้ในความหมายเปรียบเทียบถึงการแผ่พลังแห่งเมตตา บุญกุศล หรือจิตที่ประกอบด้วยความอบอุ่น เช่น การแผ่เมตตาให้สรรพสัตว์
นิกายพระพุทธศาสนาดั้งเดิมที่รักษาคำสอนของพระพุทธเจ้าตามพระไตรปิฎกภาคบาลี เป็นนิกายฝ่ายใต้ คู่กับมหายาน
พระภิกษุผู้มีพรรษาอย่างน้อย 10 ปีขึ้นไป เป็นตำแหน่งแห่งความเคารพในหมู่สงฆ์
สัตว์ในภูมิสุคติชั้นสูง เช่น จาตุมหาราชิกา, ดาวดึงส์ ฯลฯ เกิดด้วยบุญ เป็นผู้มีทิพยสมบัติ
คำว่า “เทวะ” เป็นบาลี/สันสกฤต หมายถึงผู้มีความงาม มีบุญ หรือมีทิพยสมบัติ มักใช้ในความหมายเดียวกับเทวดา
การแสดงธรรม การประกาศธรรมคำสอนแก่ผู้ฟัง อาจโดยวิธีแสดงธรรมสูตร หรืออธิบายโดยย่อให้เข้าใจง่าย
“เทศนา” คือการสอน, “ธรรม” คือเนื้อหาที่สอน ทั้งสองมักใช้คู่กันในความหมายว่า “คำสอนของพระพุทธเจ้า”
การสละกิเลสทางกาม การออกจากเรือน เพื่อปฏิบัติธรรม เป็นหนึ่งใน “สัมมาสังกัปปะ” (ความดำริชอบ)
อรูปภพขั้นสูงสุด ละเอียดจนแทบไม่มีสัญญา แต่ไม่ถึงกับไร้สัญญาโดยสิ้นเชิง ผู้ได้อรูปฌานที่ ๔ จะไปเกิดที่นี่
ศีลพื้นฐานของชาวพุทธ ได้แก่ การงดเว้นจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ประพฤติผิดในกาม พูดเท็จ และดื่มสุรา
คำบาลี/สันสกฤต หมายถึงความรัก ความพึงพอใจ ความเสน่หา ซึ่งอาจหมายถึงราคะในบางบริบท หรือความรักที่ประกอบด้วยเมตตาในบางบริบท
สัตว์ในอบายภูมิที่มีสภาพหิวโหย ทรมานจากผลกรรมเก่า เช่น เปรตปากเท่ารูเข็ม หรือเปรตที่ถูกไฟเผาอยู่เสมอ
ของที่ใช้ในการรักษาโรค ในวินัยภิกษุเรียกว่ายารักษาอาพาธ ซึ่งมีเงื่อนไขในการใช้ตามพระธรรมวินัย
ธรรมที่แผ่ไมตรี ปรารถนาให้ผู้อื่นเป็นสุข เป็นพรหมวิหารข้อแรก และเป็นธรรมที่ตรงข้ามกับความโกรธ
การเสพเมถุน เป็นอาบัติปาราชิกของภิกษุ และเป็นข้อที่ ๓ ของศีลห้าสำหรับคฤหัสถ์ ในพระพุทธศาสนาเน้นการสำรวมระวังในธรรมข้อนี้
วิธีวินิจฉัยของสงฆ์เมื่อมีความเห็นไม่ตรงกัน โดยถือเสียงข้างมากเป็นที่สุด ใช้เฉพาะกรณีที่ไม่สามารถหาข้อสรุปแบบเอกฉันท์ได้
อารมณ์ที่รู้สึกทางกายหรือใจ เช่น สุข ทุกข์ หรือไม่สุขไม่ทุกข์ เป็นขันธ์หนึ่งในขันธ์ห้า และเป็นองค์ประกอบของจิต
การเจริญสติในเวทนา เห็นเวทนาเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป โดยไม่ยึดมั่นในสุข ทุกข์ หรือเฉย เป็นหนึ่งในสติปัฏฐานสี่
สิ่งที่รู้สึกหรือรับรู้ได้จากการกระทบอายตนะ หมายรวมถึงผลแห่งการสัมผัสภายนอกและการตอบสนองภายในจิตใจ
0 ความคิดเห็น